Stolpersteine voor gezin Linder Soesja Citroen

Na Hitlers machtsovername in Duitsland emigreerden de in 1929 getrouwde Manfred en Else naar Nederland. Ze vestigden zich in juni 1934 in Rotterdam. Manfred ging er voor een scheepvaartmaatschappij werken. In januari 1935 werd Poldi geboren.

Eigenlijk wilden Manfred en Else net als Else’s ouders en broer naar de VS emigreren, maar het lukte niet om op tijd een immigratievisum te krijgen. In 1939 kwam Manfreds moeder Adele bij hen inwonen. In september het jaar daarop moesten ze als buitenlandse vluchtelingen Rotterdam verlaten. Begin november 1940 kwam het gezin in de Hertzogstraat wonen. Oma Adele verhuisde later naar het Centraal Tehuis, het Joods bejaardentehuis.

Rond haar vijftiende jaar was dichter Inez Meter stagiaire op de Prinses Beatrix-kleuterschool in de Krugerlaan. Poldi zat enkele maanden bij haar in de klas, Inez bleek nog een foto van het jochie te hebben.

Henk van den Berg woonde als kleuter om de hoek in de Joubertstraat. Hij was Poldi’s enige vriendje, via een smal achterpad zochten ze elkaar op om spelen.

Vanaf 1 september 1941 mochten Joodse kinderen geen openbaar onderwijs meer volgen. Er kwam een Joods schooltje achter de sjoel op de Turfmarkt. Eind oktober 1941 schrijft Else: ‘… Morgen gaat hij eindelijk voor het eerst naar school. Het is een lekkere ondeugd … Op dit moment worden in onze straat de stoep en de straat gerepareerd, jullie zouden eens moeten zien, hoe bedrijvig hij helpt … kortgeleden kwam hij helemaal trots met tien cent naar huis, die had hij verdiend, zei hij.’

Al gauw werden de gezinsleden stateloos. Anti-Joodse maatregelen perkten hun leven steeds verder in. In mei 1942 moesten ze de Jodenster gaan dragen. Na het begin van de Jodentransporten kwamen de razzia’s.

Een Gouds politierapport van dinsdag 29 september meldt dat Manfred, Else en Poldi ’voor evacuatie in politiebewaring’ waren genomen. Henks moeder vertelde later, hoe Else het uitschreeuwde bij hun arrestatie. Via Amsterdam ging de tocht naar Westerbork. Na twee dagen volgde deportatie naar Auschwitz.

Begin oktober 1942 werden Else en Poldi vermoord in Auschwitz. Manfred werd 80 kilometer voor Auschwitz uit de trein gehaald. Hij stierf een jaar later in dwangarbeiderskamp Schöppinitz. Oma Adele werd bij de grote aprilrazzia van 1943 in het Joods bejaardentehuis opgepakt en in Sobibor om het leven gebracht.

Inez Meter en vroeger vriendje Henk waren aanwezig bij het plaatsen van Stolpersteine voor het gezin. Na de plaatsing zocht een Amerikaanse nicht van het gezin Linder contact. Audrey kwam met man en zoon naar Gouda in april 2019. Om stil te staan bij de Stolpersteine en kaddiesj te zeggen. Samen met Henk bezochten we het huis aan de Hertzogstraat. Hierna gingen we naar het voormalig Joods bejaardentehuis en toen kwam de langverwachte ontmoeting met Poldi’s juf Inez. Een bezoek aan de voormalige synagoge vormde de afsluiting van een dag vol emoties.

Op een foto van Audrey uit de zomer van 1942 poseren Else en Manfred lachend hand in hand in de tuin. Poldi staat vol vertrouwen achter hen. Op twee andere foto’s zie je Else en Manfred voor het huis. Audrey mailde: ‘Ze kijken ons recht in de ogen, alsof we daar nu bij hen zijn. En stralen duidelijk uit: ‘Hier Woonde.’

Drie Stolpersteine in de stoep voor Hertzogstraat 3 herinneren nu aan Manfred, Else en Poldi.