Napoleon ziet Gouda Henk van Rookhuijzen

Napoleon bezocht Nederland om zich persoonlijk op de hoogte te stellen van de verdedigingswerken. Een soort Atlantikwall tegen de invasiepogingen van de Engelsen. Niet zo vreemd natuurlijk. De verstandhouding tussen Engeland en Frankrijk was nooit wat en het zal ook nooit wat worden.
Maar goed. Vanuit Kralingen (toentertijd naast Rotterdam een zelfstandige gemeente) is Gouda de eerstvolgende halteplaats. Het Goudse vroedschap dacht, in haar onovertroffen waan van eigendunk, indruk op Napoleon te kunnen maken.

Op last van de keizerlijke organisatie waren de lokale regenten wekenlang druk bezig met de ontvangstprocedures. Bekend was al dat Napoleon enkel een stop zou maken en daarna door zou gaan naar Amsterdam. Onze Maire (burgemeester) Van der Does dacht Napoleon in een zeer kort tijdsbestek driemaal toe te moeten spreken: bij de Rotterdamsche Poort (ook wel Waterpoort geheten), bij het Stadhuis en bij de Sint-Jan.
Dagen, zo niet weken, zou hij met zijn speeches zijn bezig geweest. Hem ontbrak duidelijk iedere vorm van realiteitszin.
Dit alles resulteerde in niets. Geen enkele speech is gehouden. Napoleon had geen tijd. Hij groette de Maire en gaf zijn koets de sporen. Dus een bezoek aan Gouda werd in een split second afgedaan. De erepoort, die de armzalige gemeente nog aardig wat geld had gekost, bleef staan als herinnering.

Je kunt je afvragen waarom Napoleon Gouda aandeed. Wel, het kon niet anders. Komend vanuit Rotterdam richting Amsterdam kon je niet om Gouda heen. Dat had niets te maken met politieke invloed of economische belangen. Gouda was straatarm en had geen ‘sous’ om aan de kont te krabben. De enige reden was haar geografische ligging. Gouda lag namelijk aan de Via Appia der Lage Landen. Ik heb het hier over de ‘Route Impériale 2’ (Chaussee de Paris à Amsterdam). Een legendarische Route 66, maar dan in Europa. Dit was de rijksweg van Frankrijk door België naar Nederland. De route werd in 1811 opengesteld per keizerlijk decreet en mogelijk door Napoleon middels zijn inspectietrip officieel geopend.
De echte Via Appia liep vanaf het Romeinse Roma tot aan Brundisium (het huidige Brindisi). Vanwege haar belang was de bijnaam Regina Viarum, koningin der wegen. Een onbevestigd gerucht was dat de Fransen daarom hun R2 de Imperatrix Viarum hebben genoemd, ofwel keizerin der wegen. Mogelijk als eerbetoon aan mevrouw Bonaparte, keizerin Marie-Louise.
De Fransozen maakten handig gebruik met het inpassen van bestaande wegen in hun Europese wegennet. Dus werd bij Kralingen de Route Impériale 2 probleemloos aangesloten op de steenweg naar Gouda, de fameuze ’s-Gravenweg. Deze weg werd al genoemd in de dertiende eeuw bij de aanleg van de Schielands Hoge Zeedijk.

In 1679 werd de ’s-Gravenweg als een van de eerste wegen in Nederland voorzien van bestrating. Hier komt de betrokkenheid van Gouda duidelijk in beeld. De regenten van Gouda en Kralingen kwamen overeen om de kosten hiervan te delen. Gouda nam de IJsseldijk tot Nieuwerkerk voor haar rekening en Kralingen de rest. Jarenlang gold de ’s-Gravenweg als de langste straatweg van Nederland en werd er driftig tol geheven. Dit werd in 1857 afgeschaft.
De oudheid van de ’s-Gravenweg is onbetwist. Zegt niet een landelijk bekend spreekwoord: ‘Zo oud als de weg naar Kralingen’? Dat is náár Kralingen; dus je kunt ervan uitgaan dat er uit Gouda werd vertrokken. Kijk dat heet waarheidsvinding.
Het spreekwoord zelf is al zo oud als de weg naar Rome. Mogelijk dat de ’s-Gravenweg, dan wel het spreekwoord, ooit al in het Latijn bekend moet zijn geweest. Zoiets als: “Ut olim in via ad Cralingius”. Ook leuk.

In 1813 was het voor de Fransozen uit met de pret. De Franse ambtenaren verlieten Gouda, evenals de staatsklerken uit Den Haag en Amsterdam. Ik kan mij voorstellen dat veel van die gasten via de Route Impériale 2 hebben gereisd. In Gouda kwam het daardoor, althans daar ga ik voor het gemak van uit, nogal eens tot ongeregeldheden. In ieder geval ging de erepoort, die in 1811 nog ter ere van het keizerlijk bezoek was opgericht, alsnog in vlammen op.
Maar Gouda stond wel op de wereldkaart, dankzij de weg van Kralingen naar Gouda.