Land van Wielen Sjouk Engels

Het polderland in de omgeving van Gouda kent vele waterlopen en plassen die iets vertellen over de bewogen geschiedenis van dit gebied. De meest bijzondere daarvan zijn wel de ‘walen’, in onze streken ook wel ‘wielen’ genoemd. Deze vijvers langs de dijken zijn de restanten van oude dijkdoorbraken. Dat het langs de Hollandsche IJssel kon ‘spoken’ bewijzen de tientallen ‘wielen’ die daar liggen.

De dijken liggen op de stevige ondergrond van een smalle oeverwal van klei die langs de Hollandsche IJssel is afgezet. Maar die hele rivier stond in die periode in open verbinding met de Noordzee. Bij noordwesterstorm en stormvloed kwam het water in de rivier soms zo hoog dat het over de dijken heen stroomde. Aan de polderzijde schuurde het water dan het dijklichaam weg. Daardoor ontstond er een gat in de dijk dat steeds groter werd. Het water, dat dan met geweld de polder binnen stroomde, schuurde daar een waterkolk uit. Die werden wielen genoemd. Het zijn nu vaak zeer gewaardeerde natuurgebiedjes. In het Baden Powellplantsoen, waar ik vroeger schaatste, liggen bijvoorbeeld nog twee wielen.

Ook in het recente verleden bij de Watersnoodramp in 1953 hadden er nog een aantal bij kunnen komen: bij GoudAsfalt en aan de westzijde van Moordrecht is dat te zien. Daar is de overstroming van een groot deel van Zuid-Holland voorkomen omdat schipper Arie Evegroen (geuzennaam Redder van Zuid-Holland) zijn schip ‘De Twee Gebroeders’ het gat in de dijk invoer. In Hitland-Noord bevindt zich op de dijk een monument dat is geplaatst ter nagedachtenis aan deze gebeurtenis in 1953. In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 steeg het water van de IJssel tot 3 meter boven NAP. Het water stroomde op diverse plaatsen over de Schielands Hoge Zeedijk en er ontstond een gat van 15 meter in de dijk. Het herdenkingsmonument werd in opdracht van het Hoogheemraadschap Schieland door Roel Bendijk gemaakt en op 12 oktober 1983 door schipper Evegroen onthuld.

De bewoners langs de dijken van de Hollandsche IJssel leerden met dit gevaar leven. De moeder van Sjaak de Keijzer (lid van het Gouds Watergilde) woonde als kind onder aan de dijk aan de oostzijde van Moordrecht naast een dergelijk wiel. Bij noodweer gingen de bewoners op de dijken staan kijken, voor de veiligheid en ook om van het natuurgeweld te genieten.

Dat wiel is later gedempt met stedelijk afval en er werd een woning op gebouwd.