#638
Gouda’s laatste torenwachter Anneke Streefkerk-van Tok
Dit verhaal is geplaatst in de categorie historie & archeologie.
Alle categorieënAnneke Streefkerk-van Tok is geboren en getogen Goudse. Zij werkt bij het Kruidvat in winkelcentrum Goverwelle en is vrijwilligster op de Sint-Jan bij de klim ‘Beleef Gouda op grote hoogte’. Dat bracht haar, mede door haar neef Hans van Tok, bij een bijzonder verhaal.
Toen Anneke foto’s plaatste op social media van haar werk op de Sint- Jan, reageerde haar neef: “Weet je dat onze overgrootopa ook op de Sint-Jan heeft gewerkt, als torenwachter?” Hij liet ook weten dat het lantaarntje dat overgrootopa gebruikte tijdens zijn werk aldaar nog ergens moest zijn. Toen werd Anneke nieuwsgierig!
Torenwachter Johannes van Tok
“Ik heb meteen Museum Gouda gemaild en het klopte, het lantaarntje is er nog en wordt bewaard in het depot van het museum”, vertelt Anneke enthousiast. “Ik mocht komen kijken!” Johannes van Tok was in de 19e eeuw torenwachter, een bijbaantje voor een extra centje. In het dagelijks leven was hij kolensjouwer. Toen hij destijds zijn horloge ter reparatie bracht bij de horlogemaker die ook het uurwerk van de Sint-Jan onderhield, hoorde hij dat er een torenwachter werd gezocht. Dat beroep was er al sinds de middeleeuwen. De torenwachter was ’s nachts in functie, op toerbeurt met een andere torenwachter, van 22.00 uur tot 04.00 uur. “Best zwaar”, vindt Anneke. “Even een paar uur slapen en dan weer naar je gewone werk.” De vergoeding bedroeg één gulden per nacht, voor die tijd niet eens zo’n onredelijk bedrag!
Trompetgeschal en lantaren
Een torenwachter had een belangrijke functie. Hij gaf, hooggezeten, met behulp van een zonnewijzer de tijd aan. Ook bij het uitbreken van brand kwam hij in actie, door in de richting waar de brand woedde op een trompet te blazen. “Mijn overgrootopa was hoornblazer bij een muziekvereniging, dus dat was hem niet vreemd”, vertelt Anneke. Tegelijkertijd werd er – als waarschuwing – een lantaarn met een brandende kaars aan een lat uit het raam van de toren gehangen. Was er links brand, dan hing de lantaarn links uit het raam; was de brand rechts, dan hing de lantaarn aan die kant. Waarschijnlijk ging het nieuws dat er ergens brand was, op de “mond-tot-mond”- methode door de stad. Het gebeurde natuurlijk ook dat er geen brand was; dan moest je toch als torenwachter alert blijven. De andere torenwachter was Piet van Ham. Aan deze functie kwam op 1 juni 1899 een einde; deze laatste twee Goudse torenwachters werden toen ontslagen.
Van toren naar museum
Na de oorlog, op 4 juli 1945, werd het lantaarntje aan het (toen nog) Stedelijk Museum in Gouda geschonken. “Tijdens mijn afspraak in het depot heb ik dat lantaarntje, met handschoenen, vast mogen houden.” Anneke is zichtbaar trots. “Toch bijzonder om te weten dat mijn overgrootopa ook bovenin de Sint-Jan heeft gewerkt en fijn dat mijn neef dit verhaal aan het rollen heeft gebracht”.
Annekes vrijwilligerswerk voelt misschien wel als een eerbetoon aan Johannes van Tok, de laatste torenwachter van Gouda. En wie weet komt het lantaarntje ooit eens uit het depot naar het Museum.