Donkere Sluis deel 1 Han Breedveld

Omstreeks 1250 werd op initiatief van graaf Willem II van Holland de Schielands Hoge Zeedijk aangelegd. Dat was een aaneengesloten hoogwaterkering vanaf de Schie bij Schiedam tot de Gouwe bij Gouda. Onderdeel van dit werk was ook de bedijking van de Haven, zodat in diezelfde periode de West- en Oosthaven ontstonden. De kruisende veenriviertjes werden afgedamd. Als zo’n riviertje doorvaarbaar moest blijven, zoals de Gouwe, werd in de dam een sluis aangelegd.

De Donkere Sluis was geheel met houten delen beplankt. In deze donkere koker – vandaar de naam – hing een schuif, die in de stroomopening werd op- en neergelaten met behulp van een windas met handspaken. Zo’n schuif was behoorlijk zwaar, zodat er voor de bediening veel manschappen nodig waren. De doorvaartopening werd daarom zo smal mogelijk gehouden. Later werden de handspaken vervangen door tredmolens, zodat het werk enigszins werd vergemakkelijkt en de schuif dus ook wat breder kon worden. Meteen werd het hout van de sluiswanden vervangen door steen. Deze constructie, inclusief windas en tredmolens, bleef tot het eind van de zestiende eeuw bestaan, zoals we zien op de stadsplattegrond van Braun en Hogenberg uit 1585. Intussen was dit allang niet meer de enige sluis in het Goudse. In 1436 werd in de Gouwe nabij de Turfmarkt het Amsterdams Verlaat gebouwd. Zo ontstond er een lange schutkolk tussen de Donkere Sluis en het Verlaat, waardoor het niet meer nodig was om op gelijktij te wachten en er veel schepen tegelijk konden worden geschut.

Naar blijkt uit de stadsplattegrond van Blaeu, werd in de periode tussen 1585 en 1648 de Donkere Sluis ingrijpend verbouwd. In de doorvaartopening werden puntdeuren gehangen. Zo was de huidige sluis ontstaan, met één groot verschil: de kruisdeuren ontbraken toen nog. Daarover een volgende keer meer....