#499
De Waaiersluis Han Breedveld
Dit verhaal is geplaatst in de categorie gebouwen & bezienswaardigheden, landschap & natuur.
Alle categorieënSluisdeuren zijn doorgaans van hout gemaakt, en daarmee zijn ze onderhoudsgevoelig. Water en hout zijn immers geen vrienden van elkaar. De deuren moeten daarom na ongeveer vijftig jaar worden vervangen.
Dat gebeurt bij alle werkende sluizen in Gouda, dus ook bij de Waaiersluis in de Hollandsche IJssel. Voorjaar 2018 zijn hier de waaierdeuren vernieuwd. Dat was een spectaculaire gebeurtenis. U hebt het misschien wel gezien, als u over de Goejanverwelledijk fietste. En misschien hebt u toen zelfs wel een bezoekje aan de Waaiersluis gebracht.
Tegen de stroom in
Waaiersluizen zijn tegen het einde van de achttiende eeuw uitgevonden. Het is een bijzonder type. De naam zegt het al: de sluisdeuren hebben de vorm van een waaier. Ze zijn opgeborgen in kwartronde inkassingen, waaruit ze naar buiten gedraaid worden als de rivier moet worden afgesloten. Die waaierdeuren hebben een bijzondere eigenschap: ze kunnen tegen de stroom in worden gesloten. Bovendien kunnen ze worden geopend als er verschillende waterstanden aan weerszijden van de deuren zijn. Zo kan de rivier worden ‘geschuurd’, namelijk doorgespoeld, om te verhinderen dat er zand en klei bezinkt. Dat is nodig om de verlanding van de Hollandsche IJssel tegen te gaan.
Waterdruk
Zoals bij iedere sluis berust de werking van die ‘waaier’ op het principe van de waterdruk. Hier de principeschets van een van de waaiers (de Waaiersluis heeft er twee, die op elkaar aansluiten). Deze schets geeft de situatie aan als de sluis gesloten is.
Binnen de waaierkas kan het waterpeil worden gevarieerd met behulp van zogenaamde ‘omloopriolen’, ondergrondse leidingen met afsluiters. Het ene omloopriool staat in verbinding met de gekanaliseerde kant van de IJssel en de andere met de open kant. De waterstand in de waaierkas kan daaraan worden aangepast. Doordat het deel van de waaier binnen de waaierkas een groter oppervlak heeft dan het deel dat de rivier kan indraaien, wordt de waaier in de waterkas heen- en weer bewogen. Zo kan de rivier worden afgesloten.
Kanalisatie
Samen met een woning voor de sluiswachter kwam de Waaiersluis in 1856 gereed. Sinds die tijd heet dit gedeelte van de rivier de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel. Dankzij de kanalisatie was hier weer meer scheepvaart mogelijk. In de loop van de tijd zijn er aan de sluis ebdeuren en een gemaal toegevoegd. Ook zijn er enkele dienstwoningen bijgebouwd. Het openen en het sluiten van de ebdeuren gebeurde tot in de zestiger jaren met de hand. Deze monumentale sluis heeft in 2021 een grote onderhoudsbeurt ondergaan.
De verhalen van DieGoude zijn eerder gepubliceerd in Weekblad deGouda