#570
Bruggen Stolwijkersluis Sander Enderink
Dit verhaal is geplaatst in de categorie landschap & natuur.
Alle categorieënAan de zuidoever van de Hollandsche IJssel, in het kleine deel van de Krimpenerwaard dat behoort tot de gemeente Gouda, ligt de Stolwijkerschutsluis.
De geschiedenis van de sluis en haar bruggen begon in de late achttiende eeuw. Er heerste in de Krimpenerwaard armoede en de schout van Lekkerkerk bedacht daarom een ambitieus verveningsproject. Het plan was om de ‘dorre en slechte hooilanden en niets opleverende wildernissen’ af te graven en de turf te verkopen. Twintig jaar later werden de kanalen gegraven en de dijken aangelegd om dit mogelijk te maken. Vlak naast een oude uitwateringssluis werd in 1800 een ‘Capitale Sluis’ gebouwd die de Hollandsche IJssel verbond met de nieuwe Stolwijksevaart. Later zou dit de Stolwijkerschutsluis gaan heten. Door het mislukken van de vervening raakte de sluis in ongebruik en werd zij voor lange tijd afgedamd. De oorspronkelijke houten ophaalbrug werd toen vervangen door een vaste brug.
Acht bruggen
In 1888 werden de sluis en de ringvaart weer in gebruik genomen. Niet voor vervening, maar voor de binnenvaart. Daarom werden er acht vrijwel identieke ophaalbruggen over de ringvaart gebouwd. De meest noordelijke van deze bruggen ligt tegenwoordig op de gemeentegrens en verbindt de Gouderakse Tiendweg met de Goudseweg. Ook de vaste brug over de Stolwijkerschutsluis werd toen vervangen door een fraaie ophaalbrug van ijzergieterij ‘De Prins van Oranje’ uit Den Haag.
Na de Tweede Wereldoorlog besloot het hoogheemraadschap van de Krimpenerwaard om de brug te vervangen. Boten hadden geen hoge masten meer en voor het wegverkeer was een bredere brug wenselijk. De gietijzeren ophaalbrug werd afgebroken en vervangen door een eenvoudige betonnen constructie. In 1982 dreigde de Stolwijkerschutsluis en haar brug te worden ontmanteld; van scheepvaart was geen sprake meer, en het hoogheemraadschap wilde liever een stevige dijk dan een in onderhoud kostbare sluis. Op aandringen van omwonenden is de sluis niet alleen behouden en tot rijksmonument verklaard maar in 2010 zelfs grondig gerestaureerd. Opnieuw ging het werk aan de sluis gepaard met een verandering van de brug: in plaats van het betonnen bouwwerk ligt er nu een moderne vaste brug.
Verdwenen maar niet afgeschreven
De oude gietijzeren ophaalbrug verdween dus al decennia geleden uit de gemeente Gouda. Toch is zij nog altijd te zien en bovendien net als de sluis een rijksmonument. Dat zit zo: toen de brug in 1947 werd afgebroken werd zij naar Noord-Holland gebracht, naar Fort Uitermeer aan de Vecht. Deze militaire post kent een lange geschiedenis die teruggaat tot de Tachtigjarige Oorlog. Later maakte het fort deel uit van de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Omdat het fort en de nabije sluis tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd raakten was er na de bevrijding behoefte aan een vervangende brug. Zo belande de Goudse brug aan de Vecht, waar zij nog altijd wordt gebruikt.